‘एमपीएससी’चा राजमार्ग : मुख्य परीक्षा : मानवी हक्काच्या अभ्यासक्रमावरील नमुना प्रश्न

‘एमपीएससी’चा राजमार्ग : मुख्य परीक्षा : मानवी हक्काच्या अभ्यासक्रमावरील नमुना प्रश्न

महेश शिरापूरकर, बुधवार, २३ मे २०१२
प्राध्यापक, द युनिक अ‍ॅकॅडमी, पुणे.
shirapurkarm@gmail.com 
आपण मागील काही लेखांमधून मानवी हक्क या घटकाशी संबंधित राज्यलोकसेवा  आयोगाचा अभ्यासक्रम आणि त्याची तयारी कशी करता येईल, याबाबतची चर्चा केली आहे. आजच्या लेखामध्ये या अभ्यासक्रमावर आधारित काही नमुना प्रश्न पाहता येतील.
प्र. १ मानवी हक्कांच्या घोषणापत्राचे वर्णन पुढीलप्रमाणे केले जाते? (अ) वैश्विक जाहीरनामा     (ब) मॅग्ना कार्टा    
(क) आंतरराष्ट्रीय मॅग्ना कार्टा     (ड) हक्कांची सनद    
प्र. 2 मानवी हक्कांचा वैश्विक जाहीरनामा विचारात घेऊन पुढील जोडय़ा जुळवा.
(1) सर्व मानवी हक्कांबाबतची पायाभूत तत्त्वे (I) कलम २२ ते २७    
(2) नागरी आणि राजकीय हक्क  (II) कलम १ व २
(3) आíथक, सामाजिक आणि सांस्कृतिक हक्क (III) कलम ३ ते २१
पुढीलपकी योग्य पर्याय निवडा.
१    २    ३
(अ)    ( I )    ( II )    ( III )            
(ब)    ( II )    ( III )    ( I )
(क)    ( III )    ( I )    ( II )
(ड)    ( III )    ( II )    ( I )
प्र. 3 मानवी हक्कांच्या वैश्विक जाहीरनाम्यामध्ये ‘शिक्षणाचा हक्क’ कोणत्या कलमामध्ये नमूद आहे?
(अ) कलम २२ (ब) कलम २४ (क) कलम २६ (ड) कलम २७
प्र. 4 पुढीलपकी कोणते दशक हे ‘संयुक्त राष्ट्रे मानवी अधिकार शिक्षण दशक’ म्हणून जाहीर करण्यात आले?
(अ) १९४९-५८        (ब) १९६०-७० 
(क) १९९०-२०००        (ड) १९९५-२००४
प्र. ५ पुढीलपकी राज्यघटनेतील कोणत्या तरतुदीमध्ये मानवी हक्कांचा समावेश नाही?
(अ) सरनामा    (ब) मूलभूत हक्क 
(क) मार्गदर्शक तत्त्वे    (ड) मूलभूत कर्तव्ये
प्र. ६ भारतीय राज्यघटनेच्या कोणत्या भागामध्ये आíथक, सामाजिक आणि सांस्कृतिक हक्क समाविष्ट आहेत?
(अ) भाग-२ (ब) भाग-३ (क) भाग-४ (ड) भाग-५
प्र. ७ पुढीलपकी कोणता आयोग अधिसत्ता मानवी हक्काशी संबंधित आहे?
(अ) राष्ट्रीय निवडणूक आयोग (ब) केंद्रीय माहिती आयोग    
(क) भाषिक अल्पसंख्याकांसाठी विशेष अधिकारी 
(ड) राष्ट्रीय नियोजन आयोग
प्र. ८ बाल कामगार (प्रतिबंधक व नियंत्रण) कायदा किती साली करण्यात आला?
(अ) १९२९ (ब) १९८६ (क) १९९४ (ड) २०००
प्र. ९ महाराष्ट्रातील पहिले बाल न्यायालय कोणत्या जिल्ह्य़ामध्ये स्थापन करण्यात आले?
(अ) मुंबई (ब) पुणे (क) नाशिक (ड) कोल्हापूर
प्र. १० कौटुंबिक िहसाचार संरक्षण कायद्याची (२००५) अंमलबजावणी कधीपासून सुरू झाली?
(अ) २६ ऑक्टोबर २००५     (ब) २६ डिसेंबर २००५ 
(क) २६ जानेवारी २००६     (ड) २६ ऑक्टोबर २००६
प्र. ११ इंदिरा गांधी महिला सहयोग योजनेचे स्वरूप कसे आहे?
(अ) राज्यशासन पुरस्कृत     (ब) केंद्रशासन पुरस्कृत 
(क) केंद्र-राज्यशासन पुरस्कृत     (ड) संयुक्त राष्ट्र-केंद्रशासन पुरस्कृत
प्र. १२ राजीव गांधी राष्ट्रीय युवक विकास संस्था कोठे स्थापन करण्यात आली?
(अ) दिल्ली (ब) लखनौ (क) बेंगलुरू (ड) श्रीपेरूम्बुदुर
प्र. १३ राष्ट्रीय युवा धोरणानुसार (२००३) कोणता वयोगट निश्चित करण्यात आला आहे?
(अ) १ ते ६ (ब) ६ ते १२ (क) १३ ते १९ (ड) १३ ते ३५
प्र. १४ कोणती घटनादुरुस्ती करून अनुसूचित जमातीसाठी स्वतंत्र आयोग निर्माण करण्यात आला?
(अ) ८६ वी (ब) ८७ वी (क) ८८ वी (ड) ८९ वी
प्र. १५ कोणत्या घटनादुरुस्तीद्वारे लोकसभेतील अनुसूचित जाती-जमातीचे आरक्षण २०२० पर्यंत वाढविण्यात आले?
(अ) ९४ वी (ब) ९५ वी (क) ९६ वी (ड) ९७ वी
प्र. १६  ६५ वी घटनादुरुस्ती करून पुढील आयोगाची निर्मिती करण्यात आली?
(अ) राष्ट्रीय मानवी हक्क आयोग    (ब) राष्ट्रीय महिला आयोग    
(क) राष्ट्रीय मागासवर्गीय आयोग    (ड) राष्ट्रीय अनुसूचित जाती आयोग
प्र. १७ काका कालेलकर आयोगाने किती मागासवर्गीय जाती-जमाती नमूद केल्या होत्या?
(अ) २१०० (ब) २३५० (क) २३९९ (ड) ८३७
प्र. १८ राष्ट्रीय मागासवर्गीय आयोग स्थापन करण्याची तरतूद राज्यघटनेतील कोणत्या कलमामध्ये आहे?
(अ) कलम ३२६ (ब) कलम ३४० (क) कलम ३४३ (ड) कलम ३५०
प्र. १९ वार्धक्यकाळात सार्वजनिक साहाय्य मिळण्याचा अधिकार घटनेतील कोणत्या कलमामध्ये नमूद आहे?
(अ) कलम ३९ (ब) कलम ४१ (क) कलम ४३ (ड) कलम ४७
प्र. २०    पुढीलपकी वृद्धांसाठीच्या कोणत्या राष्ट्रीय धोरणाचे (१९९९) मुख्य उद्दिष्ट नाही?
(१) प्रत्येक कुटुंबाला त्यांच्या कुटुंबातील वृद्धांची काळजी घेण्यासाठी प्रेरित करणे.    
(२) वृद्ध व्यक्तींना संरक्षण पुरविणे.    
(३) विपन्नावस्थेतील वृद्धांची काळजी घेणे.    
(४) वृद्ध व्यक्तींना आरोग्य सुविधा पुरविणे.
(५) वयोवृद्धांसंबंधी समाजात जाणीवजागृती करणे.
(अ) १, ३ व ५ (ब) २, ३ व ४ (क) ३ व ५ (ड) २ व ३
प्र. २१ आंतरराष्ट्रीय कामगार संघटनेची (ILO) ) स्थापना किती साली झाली?
(अ) १९१८ (ब) १९९ (क) १९२० (ड) १९२१
प्र. २२ जिल्हा ग्राहक मंच प्रतिवादीला आपले म्हणणे सादर करण्यासाठी वाढवून देत असलेली मुदत किती दिवसांपेक्षा अधिक नसते?
(अ) ७ दिवस (ब) १० दिवस (क) १२ दिवस (ड) १५ दिवस
उपरोक्त नमुना प्रश्नांपकी अभ्यासक्रमातील एकूण १३ पकी १० प्रकरणांवर प्रश्न विचारण्यात आले आहेत. या प्रश्नांचे स्वरूप पाहिले तर असे लक्षात येते की, काही प्रश्न केवळ माहितीवर आधारित आहेत. काही प्रश्नांमध्ये तरतुदींचे वर्गीकरण, त्या तरतुदी आणि त्यांच्याशी संबंधित कलम, काही प्रश्नांमध्ये चालू घडामोडींचा संदर्भ आहे तर काही प्रश्न विविध घटना दुरुस्त्या आणि त्यात नमूद असलेल्या विषयांबाबत आहेत. याप्रकारे मानवी हक्क अभ्यासक्रमावर आधारित विभिन्न प्रकारचे नमुना प्रश्न सोडविण्याची तयारी केल्यास परीक्षेबाबत आत्मविश्वास वाढण्यास मदत होते.